قدرت ذهن آگاهی کودک

چگونه با ذهن آگاهی به کودکان کمک می کند تا آرام تر و متمرکزتر شوند

ذهن آگاهی مفهومی است آشنا . امروزه در بسیاری ازکشورها، از شیوه ای به اسم یوگای جدید برای درمان استرس و جایگزینی برای داروی زاناکس استفاده می شود. اما آیا این پدیده، چیزی فراتر از دم و بازدم است؟

ذهن آگاهی چیست؟

جان كابات زین، دانشمند معاصر و پدر ذهن آگاهی علمی، بیش از 30 سال پیش، تمرین مدیتیشنی را ابداع کرد که ” کاهش استرس بر اساس مراقبه”  نام گرفت. او تعریف ساده ای از آن دارد.

از نظر دکتر کابات زین، ذهن آگاهی یعنی توجه کردن به شیوه ای خاص. یعنی” اینجا، اکنون و بدون قضاوت”.

این تفسیری کوتاه از این مفهوم است. اگر بخواهیم کمی بیشتر توضیح بدهیم، ذهن آگاهی تمرین مدیتیشنی است که با توجه کردن به تنفس شروع می شود  و تا تمرکزروی “اینجا” و”اکنون” ادامه پیدا می کند.

بدون توجه به گذشته و نگرانی از آینده. هدف نهایی، فاصله گرفتن ازافکار و احساسات ناخوشایند است تا بتوانیم به دور از عکس العمل های آنی، تنها  آنها را  مشاهده کنیم.

ذهن آگاهی به عنوان شیوه درمان

در چند سال گذشته  مدیتیشن به عنوان راهی برای درمان کودکان و نوجوانان مبتلا به مشکلاتی  از قبیل اختلال بیش فعالی ناشی از کمبود توجه، اضطراب، اختلالات طیف اوتیسم، افسردگی و استرس مطرح شده  است.

و نتایج حاصل از آن فوق العاده بوده است.

اما چگونه می توان ذهن آگاهی را برای یک کودک پنج ساله توضیح داد؟

دکتر امی سالتزمن، مربی ذهن آگاهی اهل کالیفرنیا می گوید، وقتی در حال آموزش ذهن آگاهی به کودکان است، ترجیح می دهد که این واژه را تعریف نکند، بلکه از کودک بخواهد سکوت و آرامش مکان را پیدا  و تجربه کند.

انتخاب رفتارها

او می گوید: “ما با توجه  کردن به تنفس شروع می کنیم.” “احساس انبساط در دم و سکوت بین دم و بازدم. از آنها  می خواهم تا در فاصله بین تنفس ها مکث کنند.

سپس توضیح می دهم که این مکان ساکت و آرام، همیشه با ما است. حتی وقتی غمگین، عصبانی، هیجان زده، خوشحال و ناامید هستیم. بچه ها می توانند این آرامش را  در بدن خود احساس کنند و این یعنی تجربه کردن آگاهی.

کودکان با این روش می توانند یاد بگیرند که افکار و احساساتشان را مشاهده کنند و با ارزش ترین چیز برای من این است که آنها می توانند رفتارهای خود را انتخاب کنند. ”

 اختلالات روانی

سالتزمن در تمرین های خصوصی و سی دی های آموزشی ”  مکان ساکت و آرام” برای کودکان و نوجوانان، برای آموزش ذهن آگاهی به کودکان و نوجوانان، با چالش های مختلفی رو به رو است.

او می گوید: “من با بچه های مبتلا به اختلال بیش فعالی ناشی از کمبود توجه، اضطراب، افسردگی، اوتیسم و مسائل مربوط به مدیریت خشم  به طور جداگانه کار می کنم.

اصل مهم موقع کار کردن روی یک شخص این است که شما بتوانید آنچه را که به او پیشنهاد می دهید، خودتان هم انجام دهید. ”

سالتزمن همچنین تحقیقاتی را به همراه محققان دانشگاه استنفورد انجام داده. نتایج این مطالعات نشان می دهد  که پس از 8 هفته تمرین ذهن آگاهی، دانش آموزان کلاس چهارم تا ششم، کاهش اضطراب و بهبود توجه داشته اند.

آنها با واکنش مناسب به  احساساتشان، توانسته اند چالش های روزانه را مدیریت و رفتارهای خود را انتخاب کنند.

تفاوت های ذهن آگاهی در افراد مختلف

به عنوان یک معلم در مدرسه جدید نانتوکت که همه دانش آموزان آن ذهن آگاهی را آموخته اند، آلیسون جانسون در اولین گام یاد گرفته است که چه تفاوت هایی می تواند برای بچه ها ایجاد کند.

او که  در خانه تمرین ها  کرده است می گوید: “من پسر شش ساله مبتلا به اختلال بیش فعالی ناشی از کمبود توجه دارم.”

“محیط خانه ام آرام و  بی صدا است. پسرم دوست ندارد بخوابد. برای همین ما اکثر شب ها قبل از خواب مدیتیشن می کنیم.

روی زمین رو به روی هم می نشینیم ، چشمانمان را می بندیم و زنگ مدیتیشن را به صدا در می آوریم. بعضی اوقات تصویر سازی می کنیم، مثلا این که او روی ابرها شناور است.

ما در این سفر کوچک دوباره  زنگ مدیتیشن را می زنیم و می گوییم “وقتی که دیگر نتوانستیم صدای زنگ را بشنویم، وقت آن است که چشم های خود را باز کنیم.”

حالا دیگر اگر او با مشکلی مواجه شود، خودش به تنهایی تمرین می کند. یا وقتی که عصبانی می شود می گوید:” بسیار خب بیا مراقبه تنفس را انجام دهیم.

جانسون می گوید که از وقتی که کورن شروع به ذهن آگاهی کرده، رفتارش تفاوت های ظریف و قابل توجهی کرده.

“تمرکز او بیشتر شده و می تواند زودتر از گذشته حواسش را جمع کند و الکی این طرف و آن طرف نرود.”

ذهن آگاهی و نوجوانان

تحقیقات نشان می دهد  که ذهن آگاهی برای کودکانی که از اضطراب و اختلال بیش فعالی ناشی از کمبود توجه رنج می برند، می تواند بسیار مفید باشد.

دیانا وینستون، نویسنده کتاب بیداری وسیع  و مدیر آموزش ذهن آگاهی در مرکز تحقیق آگاهی یو سی ال ای، در سال 1993 برای نوجوانان مبتلا به اختلال بیش فعالی ناشی از کمبود توجه و انزواطلبی، برنامه ای ترتیب داد به اسم  “اردوی تمرکز و ذهن آگاهی”. اردویی که بعد از بیست سال، همچنان به کار خود ادامه میدهد.

او می گوید: “نوجوانان بهره فوق العاده ای از این برنامه می برند .” “بچه ها در مورد تغییرات  پس از این تمرین ها در زندگی صحبت می کنند.

یادم می آید  یکی از دخترها که دچار اختلال عدم تمرکز و بسیار افسرده بوده در آخرین روز دوره وارد کلاس شد و گفت: “همه چیز فرق کرده است. من واقعا افسرده بودم. دوستانم را  از دستداده بودم و این موضوع خیلی زنج آور بود.

اما الان می فهمم که من با آنچه فکر می کردم هستم، فرق دارم . این مفهوم بزرگی است – یکی ندانستن خود با افکار منفی و داشتن فضا و آزادی بیشتری میان خود و افکارمان. ”

وینستون می گوید که در طول سال های آشفتگی و پرماجرای نوجوانی، کاهش استرس و خوباوری به عنوان دو مزیت اصلی ذهن آگاهی از اهمیت فراوانی برخوردارند.

” تنظیم احساسات و یادگیری شیوه آرام کردن ذهن مهارت های ارزشمندی هستند.”

مدیریت اضطراب با ذهن آگاهی

دکتر رندی سمپل، استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا، برنامه ای داشت برای آموزش نحوه آرام کردن ذهن  به بچه های مضطرب.

او می گوید: ” اضطراب دوران کودکی مشکل بزرگی است که به مشکلات بیشتر در دوران نوجوانانی و بزرگسالی منجر می شود.”

“بنابراین اگر ما بتوانیم اضطراب را مدیریت کنیم، می توانیم از بروز بسیاری مشکلات دیگر پیشگیری کنیم .” حاصل تحقیقات او و همکارانش، نگارش کتابی بود به نام درمان شناختی مبتنی بر ذهن  آگاهی برای کودکان مضطرب.

مطالعات او و همکارش، جنیفر لی، روانشناس بالینی از سال 2000 تا 2003 نشان دهنده کاهش چشمگیری در اضطراب و مشکلات رفتاری کودکان 8 تا 12 ساله بود.

آموزش ذهن آگاهی به کودکان و نوجوانان به عنوان شیوه ای درمانی به طور فزاینده ای روندی رو به رشد دارد. مگان کوان، یکی از بنیانگذاران و مدیر اجرایی برنامه های مدارس پرورش ذهن در اوکلند کالیفرنیا می گوید: “ما در آغاز یک جنبش هستیم.”

“کار جان کابات زین،  چشم اندازخوبی برای ذهن آگاهی ایجاد کرد. همه ما حس می کنیم که جامعه  و آموزش کمی از کنترل است

همه ما به دنبال راهی برای تغییر آن هستیم. این تقریبا برای همه افراد جامعه موضوع مهمی است. ”

نویسنده: جولیان گری

مترجم : حسین مهدیان

بازنگری و ویرایش: فریبا اباذری

مقاله به زبان اصلی